Η εισήγηση του Δημήτρη Τσιγάρα στο 13ο Συμπόσιο Τρικαλινών Σπουδών - Πρόταση για την ανέγερση μνημείου τιμής

 

Το Σάββατο 8 Νοεμβρίου 2025, στην αίθουσα του Δίδυμου Οθωμανικού Λουτρού - Μουσείου Τσιτσάνη στα Τρίκαλα, στο πλαίσιο του 13ου Συμποσίου Τρικαλινών Σπουδών του Φιλολογικού, Ιστορικού και Λογοτεχνικού Συνδέσμου (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.), είχα την τιμή να είμαι ένας από τους 41 εισηγητές.

Ο τίτλος της εισήγησή μου ήταν: «Ο έπαινος των κατοίκων Βαλτινού Τρικάλων κατά την εποχή της επισιτιστικής κρίσης στην Ελλάδα».

Εισήγηση

Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι, σεβαστοί προσκεκλημένοι, αγαπητοί σύνεδροι.

Το θέμα της σημερινής μου εισήγησης αφορά μια κοινωνική πτυχή της Κατοχής.
Μια πράξη ηρωισμού και ανθρωπισμού, μια έμπρακτη απόδειξη αλληλεγγύης

που γεννήθηκε μέσα στις πιο σκοτεινές μέρες της ιστορίας μας.
Μια πράξη γενναιότητας, όχι των στρατηγών και των ηγετών, αλλά των ανώνυμων και ταπεινών ανθρώπων, που έγιναν -χωρίς να το επιδιώξουν- επώνυμοι δάσκαλοι της Ιστορίας.

Στα χρόνια της Κατοχής από το 1941 έως το 1944 η Ελλάδα δεν πολιορκήθηκε μόνο από στρατούς. Πολιορκήθηκε και από την πείνα. Από έναν εχθρό αόρατο, αδυσώπητο και αμείλικτο.

Ο χειμώνας του 1941–42 ήταν ο πιο βαρύς χειμώνας στην καρδιά του Έθνους.
Χιλιάδες άνθρωποι χάθηκαν από την ασιτία.
Σπίτια χωρίς ψωμί. Γονείς χωρίς δύναμη. Παιδιά χωρίς αύριο.

Κι όμως… μέσα σ’ αυτή τη σκοτεινιά, ένα μικρό χωριό της Θεσσαλίας, το Βαλτινό,
έδωσε ένα μεγάλο και φωτεινό παράδειγμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας και συλλογικότητας.

Οι κάτοικοί του, αν και οι ίδιοι δοκιμάζονταν από τη φτώχεια και την πείνα, βρέθηκαν κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη της λιμοκτονίας.
Ήξεραν πως κάθε στάρι, κάθε κόκκος ψωμιού, θα μπορούσε να σώσει τη δική τους οικογένεια.
Κι όμως -και εδώ βρίσκεται το μεγαλείο τους- παρέκαμψαν το ατομικό και οικογενειακό τους συμφέρον και αποφάσισαν συνειδητά να υπηρετήσουν έναν ηθικά ανώτερο σκοπό: το γενικό συμφέρον, το κοινό καλό.

Με απόλυτη ελευθερία και συναίσθηση ευθύνης, συγκέντρωσαν και παρέδωσαν τα σιτηρά τους για να ενισχύσουν τα δημόσια συσσίτια.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, οργάνωσαν και εσωτερικό έρανο μεταξύ τους, προσφέροντας 2.000 οκάδες σίτου επιπλέον.
Δύο χιλιάδες οκάδες ανθρωπιάς.
Δύο χιλιάδες οκάδες αξιοπρέπειας.
Δύο χιλιάδες οκάδες ελπίδας.

Και βέβαια, Όχι για τη δόξα. Όχι για το κέρδος. Όχι για την υστεροφημία.
Μόνο γιατί έτσι τους όριζε η καρδιά τους.
Ήταν μια πράξη ελεύθερης επιλογής, μια πράξη ανιδιοτελούς προσφοράς, μια πράξη που μόνο άνθρωποι με βαθύ ηθικό υπόβαθρο μπορούν να κάνουν.

Οι φτωχοί αγρότες του Βαλτινού ευεργέτησαν πλήθη ανθρώπων χωρίς να περιμένουν καμία ανταπόδοση, καμιά αμοιβή, κανένα αξίωμα.
Το μόνο τους κίνητρο ήταν η αγάπη για τον συνάνθρωπο και το ηθικό μεγαλείο που πηγάζει από την καρδιά του απλού ανθρώπου.

Η πράξη τους δεν πέρασε απαρατήρητη. Ο Νομάρχης Τρικάλων, Σάββας Χώτζης,
τους τίμησε δημόσια. Γιατί είδε αυτό που δεν καταγράφουν τα στατιστικά: ότι η Κατοχή μπορεί να κατακτά χώματα, δεν κατακτά όμως ψυχές.

Και αν σκεφτούμε ότι εκείνον τον χειμώνα 100.000 άνθρωποι πέθαναν από την πείνα στη χώρα μας, ενώ στα πεδία των μαχών χάθηκαν 13.325…τότε καταλαβαίνουμε: Πως Αυτό δεν ήταν φιλανθρωπία. Ήταν ηθική αντίσταση.

Ήταν η απόδειξη πως, ακόμη κι όταν όλα καταρρέουν, ο άνθρωπος μπορεί να μείνει όρθιος. Να μείνει άνθρωπος.

Η προσφορά των κατοίκων του Βαλτινού είναι πράξη αλληλεγγύης, αδελφοσύνης και ανθρωπισμού. Μια πράξη πανανθρώπινης εμβέλειας, που ξεπερνά τα στενά όρια του τόπου και του χρόνου.
Ένα παράδειγμα προς μίμηση, μια πηγή έμπνευσης, μια παρακαταθήκη υπερηφάνειας και θαυμασμού για κάθε άνθρωπο που πιστεύει στην αξία της αλληλεγγύης και του κοινού καλού.

Ας κρατήσουμε, λοιπόν, αυτό το μήνυμα.
Ότι, μέσα στη φτώχεια και στην πείνα, μέσα στον φόβο και στην απελπισία, οι απλοί άνθρωποι μπορούν να γράψουν τις λαμπρότερες σελίδες της Ιστορίας.

Και ότι, όπως τότε οι κάτοικοι του Βαλτινού, έτσι και σήμερα, η κοινωνία μας έχει ανάγκη από εκείνους τους σιωπηλούς ήρωες που θέτουν πάνω απ’ όλα τον άνθρωπο και την αξιοπρέπεια.

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί σύνεδροι,

Αυτή η πράξη δεν ανήκει μόνο στο Βαλτινό. Ανήκει στην Ελλάδα. Ανήκει στον άνθρωπο.
Είναι σύμβολο αλληλεγγύης. Αδελφοσύνης. Φωτός.

Γιατί οι μεγαλύτεροι ήρωες δεν είναι εκείνοι που γράφουν την Ιστορία, αλλά εκείνοι που την σώζουν.

Και τώρα, καθώς ανάμεσά μας βρίσκεται ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Βαλτινού, επιτρέψτε μου να καταθέσω όχι απλώς μια πρόταση, αλλά ένα χρέος τιμής.

Αυτή η πράξη δεν αξίζει μόνο να μνημονεύεται. Αξίζει να στέκει.
Να αποκτήσει σώμα, τόπο και μνήμη.

Προτείνω, λοιπόν, την ανέγερση ενός μνημείου στο Βαλτινό.
Όχι μεγαλοπρεπές, μα αληθινό, όπως και οι άνθρωποι που τιμά.

Ένα μνημείο που: θα διδάσκει στους νέους, θα ευγνωμονεί τους παλιούς,
θα θυμίζει πως η γενναιότητα δεν μετριέται στη δύναμη, αλλά στο μέγεθος της ψυχής.

Ένα μνημείο που θα πει σε κάθε άνθρωπο: Δεν σωζόμαστε κρατώντας. Σωζόμαστε προσφέροντας.

Η μελέτη έχει ήδη εκπονηθεί, κύριε Πρόεδρε, και θα σας εγχειριστεί, για να ξεκινήσει

αυτό που η Ιστορία, η μνήμη και η τιμή μάς ζητούν.

Γιατί εν τέλει, οι λαοί δεν σώζονται από τα τείχη τους, αλλά από τις αξίες τους.

Και οι άνθρωποι δεν μένουν αθάνατοι για όσα κέρδισαν, αλλά για όσα χάρισαν.

 

Σας ευχαριστώ από καρδιάς.